شرکتها به طور غیرمستقیم میتوانند همه حقوق شناخته شده انسان در جامعه را تحت تأثیر قرار دهند؛ بنابراین هر محدودیتی موجب از بین رفتن یک حق یا بیشتر حقوقی خواهد شد که برای طیف وسیعی از جامعه مهم می باشد. هم زمان آنچان که فعالان اقتصادی و شرکتها مسئولیتهای واحدی در قبال جامعه دارند، جامعه نیز خواستهای خود را از ایشان ابراز میدارد. اگر این مسئولیتها با تعهدات وسیع پنهان بمانند، بیان اینکه چه کسی مسئول است، دشوار خواهد بود. از این رو تعهدآوری بیشتر برای شرکتها بر انجام مسئولیتهای ویژه اجتماعیشان تأکید دارد. دولتها و شرکتها مسئولیتهای مختلفی در قبال ارتقاء و حفظ حقوق مدنی افراد در جامعه دارند. به طوری که وظایف سازمانهای اقتصادی در جامعه و شرکتها انعکاس دهنده وظایف دولت نخواهد بود و هر یک جایگاه خود را خواهد داشت. این دیدگاه که شرکتها دارای آثار منفی بر رفاه اجتماعی هستند، بیشتر بر اساس دیدگاه انتقادی بر جامعه توسط مارکس بنا نهاده شده است. حسابداری در مشارکت بر احیاء دوباره محیط جامعه بدون دخالت عقاید شخصی حسابداران باید عمل کند. در این فرایند حسابداران دارای شخصیت غیر سیاسی هستند. در مفهوم مدل سیستمهای اجتماعی، جامعه مدنی نوعاً ارائهدهنده ارزشها و پارامترهای حاکمیتی و اداری است که از سیستمهای مدون اجتماعی بر علیه وضعیت استعماری در جامعه با رویکرد منطق گرایانه و ابزاری استفاده میکند.
تئوریهای حسابداری و ارتباط آن با دموکراسی الهام گرفته از کنشهای ارتباطی الفالین است که رویکردی دو سویه بالا به پایین میان این دو را بیان میکند. به طوری که افراد حرفهایی، مدیران و سیاست گذران برای ایجاد مکانیسم راهبری مناسب جامعه باهم کار میکنند. از این دیدگاه دموکراسی، اساساً به عنوان مدلی برای سازماندهی کارکرد قدرت انباشته در نهادها و شرکتهای بزرگ در جامعه است. بر مبنای این اصل تصمیمات این نهادها و سازمانها بر سطح رفاه جامعه اثر گذاشته و خروجی فرایند آزادیهای مدنی و اندیشههای اجتماعی در بین افراد جامعه به عنوان عامل برابری سیاسی و اخالقی تلقی میگردند. جامعه در راستای آزادیهای مدنی خویش به دنبال تدوین مدلهای تصمیم مناسب در سازمانها و شرکتها خواهد بود. پیشرفت مؤسسات و نهادهای سیاسی، توسعه مالی را ارتقاء داده و مؤسسات و نهادهای دولتی و سیاسی میتوانند بر سطح توسعه مالی و حسابداری مؤثر باشند. در 10 سال گذشته مطالعات حسابداری به طور با اهمیتی بر گسترهای از تاریخ نگاری قرار گرفته است که این زمینه بخش بحث مهمی است؛ زیرا بحث های نرم افزار حسابداری عموماً در حوزههای اقتصادی بوده و کمتر در موضوعات سیاسی و ایدئولوژیکی وارد شده است. این موضوع گواهی است بر قدرت حسابداری و راهی بر چگونگی تأثیر آن بر گروههای مختلف اجتماعی که نشان میدهد تغییرات حسابداری به آسانی به دست نیامده است و کشمکشهای آن در درون خود و با محیط بیرونیاش اثبات شده و در نهایت به سمت بهبود حسابداری حرکت کرده است. از دیدگاه سیاسی نیاز به فهم ارتباط بین شاخصهای تکنیکی، اجتماعی و سیاسی مورد ارزیابی قرار گیرند. بدین ترتیب موضوعات کاربردی در تکنولوژی حسابداری میتواند در جهت برنامههای پیش بردی جامعه باشد. این چارچوب اجتماعی برای حسابداری میتواند راهی برای تحلیل فرضیههای بحث برانگیز و کاربردی حسابداری در جامعه باشد. زیر بخشهای مفید تحقیقات حسابداری در این چارچوب اجتماعی میتواند موضوعاتی مانند حسابداری توسعه پایدار، سرمایهگذاری اجتماعی، مباحث اخالقی، توسعه منابع، مسئولیتپذیری اجتماعی شرکتها، حاکمیت اجتماعی شرکتها، توزیع عادلانه ثروت در جامعه و حفظ حقوق نسلی انسانها باشد. با چنین تکنولوژی حسابداری مفروضی است که بخشی از فرآیندهای سیاسی در درون جامعه قابل تجزیهوتحلیل میشود.

در چارچوب عملی از تئوریهای حسابداری میتوان چارچوب تکنولوژی حسابداری و کاربرد آن در بستر جامعه را باز تعریف نمود. این چارچوب در جهت تدوین استانداردهای گزارش گری یکپارچه میتواند به سایر حوزههای گزارش گری مالی بینالمللی، سیاست مالیاتی دولتها، حاکمیت شرکتی و شهروندی تسّری یابد. این چارچوب کاربردی از حسابداری میتواند در توسعه، اجرا و بهبود سیستمهای حسابداری، به ویژه بخشهای از آن که مرتبط به سیستمهای ارزیابی عملکرد شرکتها و کنترل مدیریت هستند بکار رود. با چنین رویکردی حسابداری و روشهای اجرائی آن در جهت فرایندهای سیاسی و چارچوب اجتماعی عمل خواهد نمود. در حالی که حسابداری تک بعدی با انکار زمینههای تاریخی، اجتماعی و سیاسی حسابداری آن را سیاستزدایی میکند، حسابداری گفتمانی مبتنی بر دموکراسی فرض میکند که حسابداری دارای زمینههای سیاسی، اجتماعی و تاریخی بوده و تحت تأثیر آنها قرار گرفته است. حسابداری در دیدگاه سنّتی تحت تسلط نیازها، ارزشها و مفروضات سرمایه مالی است؛ اما در نگاه مبتنی بر گفتمان اجتماعی و چند بعدی کنونی با امتناع از رجحان بازارهای سرمایه، پذیرای نیازها، ارزشها و مفروضات جامعه تکثّر گراست. حسابداری جمعگرا بر خالف حسابداری فردگرا در برگیرنده واقعیتهای ذهنی اجتماعی بوده که موجّد بروز بحثهای میان جامعه و تأثیر آن بر سیستمهای حسابداری میشوند.

منظور از توسعه حسابداری در این تحقیق، توسعه استانداردها، گزارشها و اطالعات حسابداری، تعداد دانشآموختگان و تعداد شاغلین، قوانین و مقررات مربوط و جایگاه اجتماعی حرفه حسابداری است. از آن جا که در این مطالعه بر آزمون رابطه بین توسعه حسابداری و شاخصهای دموکراسی در یک کشور خاص تأکید میشود و شاخص فوق برای سالهای مختلف در ایران به صورت کمی ارائه نشده است، لذا برای اندازهگیری توسعه حسابداری از پرسشنامه استفاده شده است.
آزادی بیان، رسانه ها و مطبوعات :
متغیرهای مربوط به آزادیهای مدنی در این تحقیق از شاخصهای تعریف شده توسط خانه آزادی استفاده شده است. برای به وجود آمدن شرایط الزم جهت رقابت برابر و آزاد گروهها و احزاب و افزایش آگاهی مردم، وجود ابزارهایی مانند رسانههای آزاد و فعال و مطبوعات آزاد و به طور کلی تحقق آزادیهای فردی و اجتماعی ضروری است. در این تحقیق برای اندازهگیری تأثیر آزادی بیان، رسانهها و مطبوعات بر توسعه نرم افزار حسابداری از توسعه مطالبات مردم، توسعه اطالعرسانی و ارتقاء حقوق نسلی استفاده شده است.
آزادی احزاب و گروههای سیاسی :
وجود احزاب سیاسی نیرومند که هر یک نماینده خواست و اراده بخشهای مختلفی از مردم محسوب میشوند، از ویژگیهای بارز و مشخص دموکراسی است. بر طبق اصل آزادی سیاسی هم باید مردم بتوانند به طور آزاد در هر یک از این احزاب عضویت داشته باشند و هم احزاب باید از آزادی کامل برای رقابت برخوردار باشند. در این تحقیق برای اندازهگیری تأثیر آزادی احزاب از متغیرهای توسعه فضای اجتماعی، توسعه سرمایههای اجتماعی و مشارکت مردم استفاده شده است.

حاکمیت قانون :
قانون و قانونگرایی یکی دیگر از ارکان دموکراسی است. در این تحقیق برای اندازهگیری تأثیر حاکمیت قانون بر توسعه حسابداری از متغیرهای ارتقاء قوانین مالی، مشارکت حسابداران در قانونگذاری، حمایت قانونی از حسابداران و افشاء تخلفات مالی استفاده شده است.
استقلال شخص :
در نظام دموکراسی، شهروندان باید از فرصتهای برابر جهت کسب منصبهای مختلف برخوردار باشند و هر کس بتواند بر اساس شایستگیها مناصب را احراز کند. برای اندازهگیری تأثیر استقالل اشخاص در جامعه بر توسعه حسابداری از متغیرهای رونق کسبوکار، رونق سرمایهداری، برابری فرصتها و خصوصیسازی استفاده شده است.
پیشینه تحقیق :
لسیلی کسپاول بیان میدارد که رویکردهای جدید حسابداری انتقادی به سمت برابریها، عدالت اجتماعی و آزادیها در حال حرکت بوده و به دنبال پاسخ به این سؤال است که اطالعات حسابداری چگونه میتواند به تغییرات اجتماعی کنش و واکنش داشته باشد. وی در این تحقیق به مرور مبانی نظری حسابداری و تغییرات اجتماعی پرداخته و تحقیقات هوفر و هاسالم درباره ماهیت اطالعات حسابداری و یکپارچگی تحرکات اجتماعی با مرور فلسفه گفتمان بخانیان و مارکسیسم کالسیک برای تحلیل تأثیر اطالعات حسابداری بر تحرکات و تغییرات اجتماعی را ارائه میکند. درنهایت نتیجه گرفته است که کشمکشهای اتحادیههای اجتماعی در قبال پرداختهای اجتماعی شرکتها میتواند مورد بحث قرار گیرد. گاسیپ گروسی و دانیل پیانزی به بررسی فساد در سطح عموم جامعه تمرکز نموده و مبارزه با شکل معاصر آن را از طریق نقش حساب دهی و حسابخواهی تشریح میکنند. ایشان ایجاد و توانمندسازی کنترل دموکراتیک و ایجاد ساختار منظم اخالق عمومی و نظم مالی در مقابل کاالهای عمومی را پیشنهاد میکنند. ترور هوپر و دیگران در تحقیقی با عنوان جهانی شدن، حسابداری و کشورهای در حال توسعه، حسابداری را وسیلهای برای جهانی شدن معرفی مینماید که اثر و تجلی آن در همه کشورهای در حال توسعه به یک شکل نیست. وی میزان جهانی شدن و نفوذ آن بر حسابداری در کشورهای در حال توسعه را مرور نموده و به بررسی نقش حسابداری در تغییر سیاستهای توسعه از کاپیتالیسم دولتی به بازار گرائی مبتنی بر نئولیبرالیسم پرداخته است. همچنین وی برآیندهای خاص حسابداری بهویژه توسعه استانداردهای بینالمللی حسابداری و کاربرد آنها در ارتقاء نئو جهانی، توسعه حرفه حسابداری در کشورهای در حال توسعه به شکل ایجاد رقابت بین 85 لیبرالیسم مؤسسات حسابداری و ظهور نهادهای حرفهای، حسابداری نهادهای مالکیت عمومی، حسابداری شرکتهای چندملیتی، تغییر حسابداری دولتی، ظهور حسابداری دولتی و حسابداری اجتماعی و رشد سازمانهای غیردولتی حسابداری و حسابرسی مورد بحث و بررسی قرار داده و در نهایت بیان میدارد توسعه حسابداری در ابعاد گوناگون به عنوان بخشی از توسعه کالن کشورها میباشد.

دیوید اولدروید و تامسونان تایسون در مقالهای با عنوان ایدئولوژی آمریکائی، سوسیالیسم و تئوری حسابداری مالی در پاسخ به تحلیل راب برایر از توسعه کاپیتالیسم از دیدگاه عملکرد نرم افزار حسابداری در مقایسه با عملکرد رویه های کاپیتالیسم پرداخته است. وی بحث نموده است که ایدئولوژی مسلط در تاریخ آمریکا بسط یافته و دارای نکات دقیقی از آزادیهای فردی و استقلال است. این تحقیق پاسخی به تحقیق برایر از توسعه کاپیتالیسم و کاربرد حسابداری در آن است که در نهایت دیدگاه راب برایر مبنی بر میراث آدام اسمیت و نفوذ دیدگاه اروینگ فیشر بر استانداردهای حسابداری مالی را به چالش میکشد. ایگل ژانگ و جان آندرو در تحقیقی به نقش مباحث حسابداری در میانجیگری بین سوسیالیسم و کاپیتالیسم به ویژه نقشی که این مباحث در بازسازی چارچوب بازارهای آزاد در سطح ایدئولوژیک دارند پرداخته است. وی همگرائی استانداردهای حسابداری کشور چین با گزارشگری مالی بین المللی به ویژه در موضوع حسابداری ارزشهای متعارف را مورد تأکید قرار میدهد. نتایج تحقیق وی نشان میدهد که بحث های حسابداری به رشد جاه طلبی بازار گرا در بخش عمومی چین کمک کرده و حتی در کنار حضور دیدگاههای سوسیالیستی به آن اجازه نمو نیز داده است. وی با استناد به مطالعه موردی کشور چین، بر نقش با اهمیت حسابداری در اقتصاد سیاسی مبتنی بر نئو لیبرالیسم در جهان تأکید مضاعف نموده است. راب برایر در تحقیقی به تفسیر از حسابداری و تئوری کاپیتالیسم مارکس و نقش اساسی حسابداری در انتقال به سوسیالیسم میپردازد. وی با استناد به افزایش دستمزدها در واسط دهه 50 که تحت تأثیر اتحادیههای آمریکائی و به طور شگفت انگیزی قدرت و نفوذ یافتند تا ظهور کاپیتالیسم فراگیر بر این نقش تأکید مینماید. رهبران تجاری آن دوران تهدید سوسیالیسم را در این تقاضاها به همراه دشمنی عمومی نسبت به شرکتها مشاهده نموده و کمپین شرکتهای آزاد بر مبنای تئوری حسابداری فیشر را به راه انداختند و از این طریق خود را پاسخ ده فعالیتهای اجتماعیشان نشان دادند. از اوایل دهه 50 سختگیری اتحادیه ها کاسته و با پاسخ خواهی از شرکتها توأم شد. وی در این تحقیق نتیجه گیری نموده است که با پذیرش تئوری حسابداری فیشر زیر بنای خلق کاپیتالیسم شکل میگیرد.

ایجا ویناری و جسه دیالرد در تحقیقی با عنوان سیاست جمع گرایی، حسابداری و تکنولوژیهای آن وجود مخالفین را به عنوان مبنایی نظری برای توسعه اشکال دموکراتیک حسابداری برشمرده و با اشاره به حسابداری مبتنی بر گفتمان، حفظ ویژگی جمع گرایی در جامعه را ناشی از تصمیم گیریهای دموکراتیک به ویژه در حوزه مالی تلقی میکند. به بیان وی حسابداری در تحقیقات قبلی به عنوان تکنولوژی تلقی شده است اما به دلیل قرار گرفتن حسابداری در حوزه اقتصاد نئو کالسیک، مفاهیم عینیت، عقالئی بودن و حداکثر سازی سود در حسابداری نیز وارد شده است. در نهایت نتیجه گیری نموده است که حسابداری تنها بازتابدهنده واقعیتها نیست، بلکه در ساخت واقعیتها مشارکت دارد و استانداردهای حسابداری مالی دارای ماهیت سیاسی هستند.